№ 5 мамыр, 2023
Мемлекет басшысы Қасым – Жомарт Кемелұлы «Бұл дәуір – ақыл-ойдың, ғылым мен білімнің, еңбектің дн. атқаратын рөлі өте зор.
Мұғаллеққа жүректің шақыруымен келетіндер аз. Ахмет Байтұрсынов: «Мектептің жаны-мұғалім. Мұғалім дегеніміз-мектеп. Яғни, егер мұғалім білімді болса, онда балалар . ң алдымен, білімді, педагогика мен әдістеме туралы түсінігі бар, оқу материалын жақсы ұсынатын мұғалім қажет». Бұл сөздердің өзектілігі бүгінде күшейе түсуде. «Мұғалім»- деген сөз Шығыс елдерінде әрқашан бас әріппен жазылған. Адамның оның барлық күштері мен қабілеттерін қалдықсыз талап ететін кәсіп, демалыс пен өзгерісті білмейтін қызмет. Мұғалім ерекше азаматтық миссияны орындайды, жас ұрпақты тәрбиелейді. Мұғалімнің білімі мен тәжірибесі, дәстүрлер сабақтастығы мен жаңашылдығы қазіргі мектептің негізі болып табылады.
2021 жылғы 13 қазанда Мемлекет басшысы Қасым-Жомарт Тоқаев ұлттық жобалардың тізбесін бекіту туралы жарлыққа қол қойды. 10 нақты Ұлттық жоба анықталды. Соның бірі – 2021-2025 жылдарға арналған «Сапалы білім» Білімді Ұлт» жобасы. Ұлттық жобада зияткерлік әлеуетті дамыту, қазақ тілін дамытуға жағдай жасау және жастарға жаңа мүмкіндіктер жасау сияқты мәселелер қамтылған.
«Сапалы білім» Білімді ұлт» ұлттық жобасы бес міндеттен, 15 көрсеткіштен және 26 шарадан тұрады. Жоба 2025 жылға дейінгі Ұлттық даму жоспарында және Мемлекет басшысының 2021 жылғы 1 қыркүйектегі «Халық бірлігі мен жүйелі реформалар – Қазақстан халқына Жолдауында» белгіленген міндеттерді жүзеге асыруға бағытталған. Атап айтқанда, Ұлттық жобада балаларды мектепке дейінгі тәрбиемен және оқытумен қамту, қала мен ауыл мектептері арасындағы білім сапасының алшақтығын азайту, оқушылар орнының тапшылығын шешу үшін мектептер салу, қауіпсіз және жайлы білім беру ортасын құру шаралары қарастырылған. Жобаның негізгі мақсаты – білім берудің барлық деңгейіндегі оқушылардың білім сапасын арттыру. Сондай-ақ, жедел шешім қабылдауды талап ететін және халықтың сұранысын қанағаттандыруға бағытталған мәселелер бойынша мемлекеттік бағдарламамен сабақтастық сақталады.
– «Сапалы білім-Білімді ұлт» ұлттық жобасын мен білім беру саласының қызметкері және ата-ана ретінде стейкхолдер деп қарастырамын. Қоғам мен экономиканың жаңа сұраныстары, жаңа өмір сүру жағдайлары қандай да бір жолмен бізге жаңа сапалы білім беру ортасын қалыптастыру мі нқты өмірдің негізі»тұрақты дамуының төртінші мақсаты осымен ұштасады. Біздің өміріміздегі білім беру орны туралы жаңа түсінікке қарамастан («өмір бойы білім беру» орнына — «өмір бойы білім алу»), біз әлі де балалық және жасөспірім кезімізде негіз қалаймыз. «Сапалы білім – Білімді ұлт» ұлттық жобасы дәл осыған бағытталған. Мектептегі білім-кез-келген адамның болашағының негізі. Мемлекет әрбір азаматты жайлы, қауіпсіз, заманауи білім беру ортасымен қамтамасыз етуге міндетті. Бағдарламада мектептердің, әсіресе ауылдық мектептердің болуы мен жай – күйі туралы ғана емес, сонымен қатар орта білім берудің техникалық жабдықталуы (жоғары жылдамдықты Интернетке қол жеткізу-сән-салтанат емес, шұғыл қажеттілік), мектеп мұғалімдерінің жоғары кәсіби деңгейі туралы айтылады. Мектеп оқушыларын тәрбиелеу үшін мұғалімнің жауапкершілігін ешкім алып тастамайды, бірақ менің ойымша, бұл жауапкершіліктің көп бөлігі ата-ананың мойнына жүктелген кезде әлдеқайда тиімді болады. Жоғары білім беру мәселелерін шешу үшін ғылым және білім министрлігі өз алдына бөлек министрлік болып бөлінген еді, осыған байланысты жоғары мектеп проблемаларына мұқият назар аударыла бастады. Жоғары білім беруді коммерцияландыру оның сапасына қатысты маңызды сұрақтар туғызады. «Сапалы білім – Білімді ұлт» жобасы бұл мәселелерді күн тәртібінен алып тастай алады деп үміттенейік. Мектептегі сияқты, жоғары оқу орындарының алдында жайлы, қауіпсіз және заманауи білім беру ортасын қалыптастыру міндеті тұр. Кейбір мектептер тех ода жақсы жабдықталған. Бұл мәселелерді әр жеке университеттің менеджерлері шешуі керек, бірақ ұлттық жобаға енгізілген мемлекеттік вектор оларға үлкен қолдау көрсетуі керек.
Қазіргі әлемде педагогикалық мамандықтар көбінесе беделді болмайды, бедел сәнге тең, бірақ төмен жалақы, үлкен жауапкершілік, қоғам алдындағы құқықтарды минималды иелену және мұғалімнің сенімсіздігі, бұл сәнді де, беделді де емес деген пікір бар. Қазір бұл мәселені шешудің жолдарын іздеу өте маңызды. Зерттеу нәтижесінде алынған мұғалімдердің қоғамдағы әлеуметтік мәртебесі туралы объективті ақпарат негізделген басқару шешімдерін қабылдауға және қазірдің өзінде жүзеге асырылып жатқан шараларға қатысты уақтылы кері байланыс алуға мүмкіндік береді, оның барысында мұғалімдердің идеяларының динамикасы, олардың кәсіптің беделін қабылдауы мен еңбекке қанағаттанушылығының қоғамның кең ауқымының идеяларымен байланысы талданады. Кәсіби қызмет адамның өмір сүру уақытының жақсы бөлігін алады, оның барысында кәсіби маман ретінде оның жеке басының белсенді дамуы жүреді. Инновациялық жағдайда жұмыс істеу қазіргі мұғалімнен құзыреттілікті дамытуды, максималды жұмыс қабілеттілігін және пайда болған өзгерістерге тез бейімделуді талап етеді. Кәсіби қызметті жүзеге асырудағы негізгі проблемалардың бірі-уақыттың жетіспеушілігі және оны тиімді бөлудегі қиындықтар. Осыған сүйене отырып, мұғалім мақсатқа жету үшін жұмыс уақытын және жеке уақытын дұрыс және ұтымды ұйымдастыруды үйренуі керек, бұл тиісінше жұмыс қабілеттілігін сақтауға және стресстің пайда болу мүмкіндігін болдырмауға мүмкіндік береді. Осылайша, қазіргі мұғалімге уақытты басқару негіздерін білу қажет. «Уақытты басқару» ұғымы уақытты басқаруды, яғни уақытты дұрыс жоспарлауды, дұрыс басымдықтарды белгілеуді, орындалған жұмысты уақытында бақылауды жүзеге асыруды және қажет болған жағдайда белгілі бір сабаққа жіберілген уақыт шеңберін түзетуді білдіреді
Кәсіби ортада және қоғамда педагог қызметкердің жағымды имиджін қалыптастыру, сөзсіз өте өзекті мәселе, өйткені кәсіби қызмет адамның өмір сүру уақытының жақсы бөлігін алады, оның барысында кәсіби тұлға ретінде оның жеке басының белсенді дамуы жүреді. Инновациялық жағдайда жұмыс істеу қазіргі мұғалімнен құзыреттілікті дамытуды, максималды жұмыс қабілеттілігін және пайда болған өзгерістерге тез бейімделуді талап етеді.
Кәсіби қызметте мұғалімдердің алдында көбінесе төмен жалақы, бос жұмыс кестесі, авторитарлық көшбасшылық стилі, әріптестердің немқұрайлылығы, басшылардың көмегі мен қолдауының болмауы, кәсіби мәселелерді өз бетінше шешуге құзыреттіліктің қалыптаспауы және соның салдарынан кәсіптен көңілі қалуы, кәсіби өсу қажеттілігін түсінудегі нәрестелік сияқты проблемалар туындайды.
Менің ойымша, «Сапалы білім – Білімді ұлт» жобасының кейбір тармақтарына уақыт өте келе түзетулер енгізілуі мүмкін, бірақ тұтастай алғанда, берілген вектор біздің біліміміз үшін лайықты және бақытты өмір сүру үшін қажетті білімі мен дағдылары бар табысты тұлғаны қалыптастыру мүмкіндігін құруы керек.
Білім мен ғылым кез келген мемлекеттің даму, өркендеу көрсеткіші. Сондықтан да Тәуелсіз Ел атанған алғашқы күннен бастап білім, ғылым саласын әлемдік өркениет талаптарына сай сапалық жағынан жақсарту мақсатын қойып отыр. Бүгінде осы талап биігінен көрініп, елімізде білім, ғылым салалары айрықша даму жолына түсті.
М. Мұсабекова