№6 (178) Маусым
«Қазіргі жағдайда адамзат терроризмнің өсуіне тап болды. Мұндағы негізгі мәселелер — деструктивті күштерді қаржыландыруға қарсы күрес және шетелдік террористік ұйымдармен байланыс. Діни экстремизмнің, оның ішінде діни экстремизмнің насихатталуын болдырмау үшін жұмыс істеу керек Интернет және әлеуметтік желілер. Радикалды көкеге, әсіресе діни қатынастар саласында », — Н.Ә. Назарбаев.
Қазіргі әлемде экстремизм мен терроризм елдің ұлттық қауіпсіздігіне нақты қауіп төндіреді. Олар қазіргі уақыттағы ең қауіпті және өткір мәселелердің бірі. Енді олар бөлек құбылыстардан тұратын жүйелік мәселеге айналды. Экстремизм мен терроризм бүкіл елдер мен аймақтардың болашағына қауіп төндіреді.
Экстремизм — бұл экстремалды көзқарастарды ұстану және, атап айтқанда, шаралар. Осындай шаралардың іші аарандату туралы айтуға болады. Ал «діни» префиксі кез-келген дінді ұстануды білдіреді.
Терроризм, керісінше, зорлық-зомбылық идеологиясы және мемлекеттік органдардың, жергілікті өзін-арық ұйымдардың қорқытуға байланысты зорлық-зомбылық және өзге де қылмыстық әрекеттерді жасау немесе қорқыту арқылы шешім қабылдауына әсер ету практикасы. Халыққа және жеке адамға, қоғамға және мемлекетке зиян келтіруге бағытталған. Терроризмнің ең көп таралған түрлері — саяси, ұлтшылдық және діни терроризм. Ұйымдастырушылар террористік актіні азаматтық немесе басқа құқықтарды қорғаудың «жалғыз мүмкін, тиімді» әдісі ретінде жиі ұсынады.
Мақсат — билікке немесе нақты саяси лидерлерге өз саясатын өзгертуге тікелей қысым жасау.
Дүниежүзілік тарихтың көптеген кезеңдері үшін тұрақты қоғам сенім бірлестігі негізінде құрылуы керек деп есептелді. Алайда, бұл саясат барлық мемлекеттерге тән болмады. Әлемде көптеген діндер, ілімдер мен діни идеялар бар. Әдетте, адамның белгілі бір дінді таңдауы тұрғылықты жері, дәстүрі, ұлты және ата-анасының сенімі бойынша анықталады. Толеранттылық — кез-келген діннің өмір сүру және өмір сүру құқығын мойындау, оның еркін ұстанымына төзімділік, барлық конфессиялардың өкілдеріне құрмет.
Интернет жағыда лаңкестердің жастарға жаппай ақпараттық әсер етуінің ең тиімді құралына айналды. Қылмыскерлердің интернетті танымал ету себептері — аудиторияға оңай қол жетімділік, анонимді байланысты қамтамасыз ету, бұл мәселені мемлекеттік деңгейде әлсіз реттеу, ғаламдық тарату, ақпарат берудің жоғары жылдамдығы, арзан және пайдаланудың қарапайымдылығы, мультимедиялық мүмкіндіктер.
Экстремистік ресурстар дезинформацияны, қорқытуды, қоғамдық сананы манипуляциялауды, ұғымдар мен фактілерді алмастыруды қамтитын психологиялық соғыс құралдарын кеңінен қолданады. Террористік ұйымдардың интернет-ресурстарында террористік актілердің нәтижесінде мақсатты мемлекеттерге келтірілген психологиялық зиян туралы айтылады.
Террористік ұйымдар, соның ішінде Қазақстанда жұмыс істейтіндер, алдымен радикалды исламға, содан кейін заңсыз әрекеттерге тарту үшін интернетті жаңа мүшелер, соның ішінде исламшылар мен экстремистік жастардың арасынан өзін-өзі жардырушыларды тарту үшін пайдаланады. Сонымен қатар, Интернет террористік ұйымдарды қолдауда белсенді рөл атқаратын адал ортаны құру үшін қолданылады.
Деструктивті ықпалға ең көп ұшырайтын әлеуметтік, саясисқен радикалды көзқарастар мен сенімдер жастар ортасында оңай қалыптасады. Осылайша, жас азаматтар орыс жастарын өздерінің саяси мүдделерінде белсенді қолданатын экстремистік және террористік ұйымдардың қатарына қосылады.
Жастар ортасы өзінің әлеуметтік сипаттамалары мен қоршаған ортаны қабылдаудың өткірлігіне байланысты жағымсыз наразылық потенциалын жинақтау және жүзеге асыру қоғамның бөлігі болып табылады.
Экстремизм қазіргі кезде адам өміріндегі, бостандықтағы, қауіпсіздіктегі ең маңызды құқықтарын бұза отырып, өзін қатерлі түрде жариялайды. Бұл қазіргі заманғы әлемнің маңызды мәселелерінің біріне айналуда, бұл жоғары әскери технологиялар дәуірінде, адам қазіргі заманғы ғылыми жетістіктердің барлық арсеналын өз мақсаттары мен міндеттерін шешуге бағыттай алатын болған кезде ерекше алаңдаушылық туғызады.
Экстремистік қызметті жүзеге асыру үшін әкімшілік және қылмыстық жауапкершілік қарастырылған. Экстремистік қызметке қарсы тұрудың жаңа және қызықты бағыты — экстремистік материалдардың таралуына қарсы күрес.
Олармен күресу құқық қорғау органдарының ғана емес, сонымен қатар штаттар мен мемлекеттер одақтарының басты міндетіне айналуда. Бұл мәселе БҰҰ деңгейіне көтерілді, онда тіпті жақында БҰҰ Бас хатшысының орынбасары және Терроризмге қарсы іс-қимыл дирекциясының басшысы қызметтері құрылды.
Өкінішке орай, Қазақстан да осыдан тыс қалмайды. Біздің еліміз терроризм мен экстремизмге қарсы күресуде. Тұңғыш Елбасымыз Н.Ә.Назарбаев өзінің «Сындарлы он жыл» кітабында: «Терроризмнің жеке террористердің немесе террористік топтардың пайда болуының геосборы әлемдік және аймақтық державалардың бақылауынан шықты» деп атап өткен болатын.
Терроризм жоспарының ішкі терроризмге қатысты бірқатар көріністері бар:
террористік актіге байланысты іс-әрекеттер (ұйымдастыру, жоспарлау, дайындау және жүзеге асыру);
• терроризмнің кез-келген көрінісіне шақыру;
• террористік актілерді жасау үшін кез-келген қылмыстық құрамды ұйымдастыру және қатысу;
• террористерді жалдау, қаруландыру, оқыту және пайдалану кезіндегі қатысушылық;
• терроризмді қаржыландыру және басқа да көмек.
Қазақстандағы терроризм мен діни экстремизмге қарсы іс-қимыл профилактикалық бағытқа ие және бұл елдің ұлттық қауіпсіздігін қамтамасыз ету бағыттарының бірі болып табылады.
Әлемде болып жатқан геосаяси өзгерістер ұлттық қауіпсіздік саласындағы әртүрлі қатерлер мен қауіп-қатер көздерінен шығатын жаңа қатерлер мен тәуекелдерді бастайды. Бұл діни экстремизм мен терроризм қатерлерінің жүйелі алдын-алу шеңберіндегі міндеттердің күрделілігі мен өзектілігі.
Осы жағдайларда діни экстремизм мен терроризмге қарсы іс-қимылдың қазіргі мемлекеттік жүйесі жеке тұлғаны, қоғамды және мемлекетті терроризмнің зорлық-зомбылық көріністері мен қауіптерінен сенімді қорғау механизмін құру тұрғысынан одан әрідіaph —>
Дүниежүзі елдердің жетістіктерін ескере отырып, Бағдарлама экстремистік сипаттағы зорлық-зомбылық көріністеріне және радикалды көзқарастарды ұстаушыларға мақсатты қарсы тұруға бағытталған. Ол экстремизм мен терроризм қатерлеріне қарсы іс-қимыл бойынша мемлекеттің, қоғамның және діни бірлестіктердің, діни бағытына қарамастан күш-жігерін шоғырландыруды күшейтетін дінді анықтау мен радикалдануды жоққа шығарады.
Жеке адамдардың радикалдану дәрежесіне байланысты діни экстремизм мен терроризмнің алдын алу нысандары мен әдістері ажыратылады. Үкіметтік емес сектордың мүмкіндіктерін діни экстремизм мен терроризмнің алдын-алуға белсенді тарту үшін жағдайлар жасалды.
«Хедая» халықаралық зорлық-зомбылық экстремизміне қарсы іс-қимыл орталығының ұсынымдары негізінде Бағдарлама мақсатты индикаторлар мен индикаторлардың нақты қол жеткізілетін коэффициенттерін белгілейді.
Сондай-ақ, әлемнің дамыған отыз елінің қатарына кіру және Қазақстан аумағында елдің ұлттық қауіпсіздігін қамтамасыз ету үшін 21 террористік және экстремистік ұйымдардың қызметіне тыйым салынды.
Профилактикалық іс-шаралардың мақсаты — экстремистік белсенділіктің алдын алу, яғни экстремизм көрінбестен бұрын оған қарсы күрес, экстремизмнің пайда болу себептері мен жағдайларын жою. Терроризмнің алдын алу шараларының негізгі топтарына мыналар кіреді:
- Саяси (қоғамдық-саяси ахуалды қалыпқа келтіру, қоғамдық-саяси шиеленіс деңгейін төмендету, терроризмге қарсы іс-қимыл саласындағы халықаралық ынтымақтастықты жүзеге асыру жөніндегі шаралар);
- әлеуметтік-экономикалық (халықтың маргинализациясын төмендету, меншікті саралауды азайту, халықтың әлеуметтік қорғалуын қамтамасыз ету);
- құқықтық (қылмыстық жауапкершілік пен жазаның сөзсіздігіне, заңсыз қару айналымына қарсы іс-қимылға, көші-қон процестерін реттеуге бағытталған шаралар);
- ұйымдастырушылық-техникалық (ықтимал террористік шабуыл объектілерін технименша мақсатты бағдарламалар мен нақты іс-шараларды әзірлеу және жүзеге асыру, террористік ұмтылыс объектілерін терроризмге қарсы қорғау талаптарын сақтамау үшін жауапкершілік механизмін жетілдіру және антитеррорлық қызметке қатысушылардың техникалық жабдықталуы.
Сонымен, біз жалпы күш-жігермен терроризм мен экстремизм мәселелерін шешетініміз сөзсіз. Бұл проблемалар сапарымыздың басында бізге еніп кетті. Бұл жойқын, қорқынышты ұғымдар. Біздің мемлекет оларға қарсы тұру және оларды жою үшін бәрін жасайды. Біз ортақ болашағымыз үшін бір елдің туының астында бірігіп отырған Қазақстан халқымыз. Біздің ел, біздің адамдар бір! Бұл қазірдің өзінде сәттіліктің керемет кепілі.
М.Мұсабекова